.jpg "Laser - Xu hướng mới trong điều trị nha khoa")
Cơ chế hoạt động vi khuẩn sâu răng như thế nào? Ảnh hưởng và cách phòng ngừa
Theo thống kê, tỷ lệ người dân bị sâu răng ở Việt Nam thuộc top đầu của thế giới. Bệnh lý răng miệng này có thể xuất hiện ở bất kỳ ai, đặc biệt là ở trẻ em và người lớn tuổi. Được biết, nguyên nhân chủ yếu gây ra bệnh chính là vi khuẩn sâu răng. Vậy vi khuẩn gây sâu răng hoạt động theo cơ chế nào? Hình ảnh vi khuẩn sâu răng có thật không?
Cơ chế gây bệnh của vi khuẩn sâu răng
Có rất nhiều quan điểm khác nhau nói về vi khuẩn sâu răng. Tuy nhiên, về cơ bản, các nhà nghiên cứu đều đồng ý với việc vi khuẩn chính là “thủ phạm” dẫn đến bệnh lý này. Nếu không có vi khuẩn sẽ không có tình trạng sâu răng.
Ở môi trường trong khoang miệng, hàng trăm loại vi khuẩn khác nhau đang tồn tại. Dù số lượng nhiều nhưng những loại vi khuẩn này thường đều vô hại với sức khỏe răng miệng. Tuy nhiên, ngoài những lợi khuẩn giúp bảo vệ nướu, răng cũng như hỗ trợ quá trình tiêu hóa thực phẩm thì cũng tồn tại nhiều vi khuẩn gây sâu răng. Acid do hại khuẩn tiết ra chính là nguyên nhân khiến men răng, bề mặt răng bị ăn mòn.
Khi gặp thực phẩm chứa nhiều carbohydrate (fructose, đường glucose, sucrose), vi khuẩn sẽ bắt đầu phẩn giải chúng bằng cách tiết ra nhiều acid. Acid do hại khuẩn tiết ra sẽ phá hủy, ăn mòn phần khoáng ở cấu trúc răng. Từ men răng sẽ đi vào ngà răng, sau đó đi sâu xuống tủy răng. Lúc này, bạn có thể nhìn thấy các mô màu đen lớn, nhỏ trên bề mặt răng.
Có thể thấy, thức ăn thừa có chứa đường là môi trường thuận lợi để vi khuẩn phát triển, sinh sôi mạnh mẽ. Khi vi khuẩn càng nhiều, chúng sẽ tiết ra lượng acid càng nhiều. Do đó, khả năng và tình trạng sâu răng ngày càng cao
Các loại vi khuẩn gây sâu răng phổ biến hiện nay
Đến thời điểm hiện tại, sau nhiều công trình nghiên cứu, có 3 loại vi khuẩn sâu răng được các nhà khoa học xác định. Mỗi loại vi khuẩn sẽ có đặc điểm và phương thức hoạt động khác nhau. Cụ thể như:
Vi khuẩn sâu răng Streptococcus-mutans
S.mutans hay Streptococcus-mutans là loại vi khuẩn gây sâu răng chính. Chúng có khả năng tạo ra các glucans ngoại bào từ những sucrose. Loại vi khuẩn sâu răng này có thể lên men carbohydrate rồi tạo ra acid. Theo đó khiến độ pH ở môi trường trong khoang miệng giảm xuống <5. Khi độ pH liên tục giảm, quá trình khử khoáng trên bề mặt răng sẽ diễn ra. Mô răng cứng của răng bị phá hủy sẽ khởi phát bệnh lý sâu răng.
Một số vai trò của vi khuẩn Streptococcus-mutans trong quá trình hình thành mô sâu là:
- Số lượng vi khuẩn gây sâu răng S.mutans có trong mảng bám và nước bọt có liên quan đến tỉ lệ bệnh sâu răng cũng như tỉ lệ bệnh toàn bộ.
- Streptococcus-mutans phân lập tại bề mặt răng trước khi hình thành sâu răng.
- Vi khuẩn S.mutans bám dính trên răng nhờ cơ chế sản sinh polysaccharide ngoại bào từ các sucrose.
- S.mutans có thể tạo ra acid và làm tăng trưởng vi khuẩn kể cả khi đang ở môi trường có độ pH thấp.
- Streptococcus-mutans có thể chuyển hóa nhanh đường thành các acid lactic cùng các acid hữu cơ khác.
- Vi khuẩn có thể tạo độ pH thấp đến mức quá trình khử khoáng ở men răng diễn ra nhanh hơn những loại vi khuẩn khác thường gặp trong mảng bám.
- S.mutans có thể tạo ra polysaccharide nội bào như các glucan – có nhiệm vụ như thức ăn dự trữ nếu carbohydrate trong thực phẩm thấp.
Vi khuẩn sâu răng Lactobacilli
Vi khuẩn gây sâu răng phổ biến thứ hai được các nhà khoa học phát hiện là Lactobacilli. Đây là loại vi khuẩn hoại sinh có trên thực vật hoặc những sản phẩm của động vật (ví dụ như sữa). Lactobacilli có thể dung nạp môi trường acid. Do đó, chúng và quá trình hình thành mô sâu được xem là có liên quan.
Vi khuẩn Lactobacilli mặc dù luôn có mặt trong môi trường miệng nhưng số lượng lại rất nhỏ, chỉ khoảng 1/10.000 tổng vi khuẩn trong hệ vi sinh ở mảng bám. Giống với S.mutans, Lactobacilli cũng có thể lên carbohydrate, tạo acid và sống tốt ở môi trường này.
Trên thực tế, có khá nhiều ý kiến trái chiều về nhận định vi khuẩn Lactobacilli là nguyên nhân chính dẫn đến bệnh lý sâu răng. Theo nhiều nghiên cứu, kết quả cho thấy mức độ hình thành mảng bám tỉ lệ thuận với sự phát triển vi khuẩn Lactobacilli. Acid do chúng tiết ra cũng là yếu tố thuận lợi cho vi khuẩn phát triển. Điểm đặc biệt là các vi khuẩn này xuất hiện chủ yếu ở vị trí răng bị sâu. Thế nhưng, số lượng vi khuẩn Lactobacilli chiếm tỉ lệ rất nhỏ. Do đó, lương acid chúng tiết ra kém hơn nhiều so với những loại vi khuẩn có thể tạo acid khác trong khoang miệng. Chính vì thế, nhiều ý kiến khác cho răng loại vi khuẩn này không thể là nguyên nhân chủ yếu gây sâu răng.
Mâu thuẫn trong nhận định trên hiện vẫn chưa được giải thích rõ ràng. Vì thế, 35 năm kể từ khi phát hiện, Lactobacilli tiếp tục được chấp nhận là nguyên nhân dẫn đến sâu răng, không kể nguyên phát hay thứ phát.
Vi khuẩn sâu răng Actinomyces
Loại vi khuẩn gây sâu răng thứ 3 được giới khoa học xác định là Actinomyces. Đây là vi khuẩn kỵ khí, thường có mặt ở răng, nướu và đại tràng. Chúng sẽ gây bệnh qua các vết thương trên niêm mạc, trên da. Sau đó xâm nhập, tấn công sâu vào trong cơ thể.
Trong khoang miệng, các bệnh do vi khuẩn Actinomyces gây ra đều có điểm chung là thường thấy ở người có răng bị vỡ do chấn thương, bị viêm nha chu,… Ở những trường hợp này, Actinomyces sẽ xâm nhập dễ dàng vào cấu trúc trong răng. Từ đó gây ra bệnh lý sâu răng. Thế nhưng, theo nghiên cứu, khá ít trường hợp Actinomyces là nguyên nhân chính gây ra sâu răng.
Những ảnh hưởng mà vi khuẩn sâu răng mang lại
Vi khuẩn gây sâu răng khi phát triển sẽ khiến mô răng bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Mức độ răng bị sâu sẽ ngày càng nghiêm trọng khi bệnh lý không được phát hiện và điều trị kịp thời. Nhìn chung, khi bị sâu răng dù nặng hoặc nhẹ thì một số ảnh hưởng không thể tránh khỏi chính là:
Ảnh hưởng đến sức khỏe răng miệng
Răng bị sâu sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe răng miệng của người bệnh. Khi cấu trúc răng bị phá hủy, lan đến mô mềm sẽ gây ra nhiều cơn đau nhức. Mức độ sâu răng càng nghiêm trọng thì nguy cơ mất răng sẽ càng cao.
Hơn nữa, khi vi khuẩn sâu răng tấn công đến tủy có thể gây ra tình trạng viêm tủy. Lỗ thông ở chóp răng khi bị vi khuẩn chèn ép lên dây thần kinh sẽ khiến máu không thể cung cấp đều đến toàn bộ thân răng. Từ đó dẫn đến tình trạng hoại tử tủy răng, làm chết tủy. Khi vi khuẩn lây nhiễm đến toàn bộ mô quanh chóp răng sẽ gây viêm nhiễm, dẫn đến hiện tượng áp xe chân răng.
Khi gặp phải các tình trạng trên, người bệnh sẽ cảm thấy rất đau nhức và khó chịu. Răng sâu bị vỡ còn khiến việc ăn uống hạn chế. Lâu dần sẽ gây ra nhiều vấn đề liên quan đến đường tiêu hóa, ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể.
Gây mất thẩm mỹ nụ cười
Ở giai đoạn đầu khi vi khuẩn sâu răng hoạt động, bề mặt răng chỉ xuất hiện các chấm đen, nhỏ li ti. Vì mô răng bị sâu này không quá lớn nên người bệnh không dễ dàng phát hiện, tính thẩm mỹ theo đó cũng chưa bị ảnh hưởng nhiều.
Thế nhưng càng về sau, kích thước và màu sắc mô răng bị tổn thương sẽ ngày càng rõ ràng. Khi răng bị tổn thương nghiêm trọng, tính thẩm mỹ của nụ cười sẽ bị ảnh hưởng. Người bệnh có thể sẽ mất tự tin, ngại ngùng khi cười hoặc để lộ răng khi nói chuyện. Tính thẩm mỹ gương mặt sẽ giảm đi rất nhiều nếu những chiếc răng sâu thuộc nhóm răng cửa, răng nanh.
Một hệ lụy khác khiến người bệnh mất tự tin khi bị sâu răng là miệng có mùi. Tình trạng này kéo dài sẽ ảnh hưởng nhiều đến việc giao tiếp, chất lượng cuộc sống sẽ suy giảm.
Ảnh hưởng đến tinh thần
Bên cạnh cảm giác khó chịu ở răng, người bệnh sẽ cảm thấy cơn đau đầu, đau thái dương dữ dội. Tình trạng này kéo dài sẽ khiến việc ăn uống, làm việc, sinh hoạt, nghỉ ngơi của bạn bị ảnh hưởng. Về lâu dài sẽ khiến sức khỏe suy giảm, người bệnh sẽ mệt mỏi cả về thể chất lẫn tinh thần.
Bên cạnh đó, vi khuẩn sâu răng phát triển còn có thể ảnh hưởng đến tâm sinh lý của người bệnh. Khi chịu đựng cơn đau âm ỉ, người bệnh có xu hướng dễ khó chịu, gắt gỏng trong cuộc sống hàng ngày. Nếu sâu răng xuất hiện ở trẻ nhỏ, các em sẽ có xu hướng biếng ăn, bỏ bữa. Việc này có thể khiến quá trình trao đổi chất, phát triển ở trẻ bị ảnh hưởng. Từ đó kéo theo hiện tượng con bị suy dinh dưỡng, thiếu sức đề kháng.
Những cách phòng ngừa vi khuẩn sâu răng
Dưới đây là một số cách được chuyên gia chỉ định để ngăn ngừa sâu răng, bảo vệ sức khỏe răng miệng hiệu quả:
- Dùng các thực phẩm có chứa canxi như phô mai, sữa chua, sữa để răng và xương thêm chắc khỏe. Ngoài ra, bạn nên tránh nước uống có ga, nước ngọt, bánh kẹo,… và bổ sung trái cây vào bữa ăn hàng ngày.
- Dùng kẹo cao su không đường để hạn chế sự phát triển của vi khuẩn trong khoang miệng. Đồng thời giúp lượng nước bọt tiết ra nhiều, làm sạch vi khuẩn một cách tự nhiên.
- Dùng bàn chải lông mềm để chải răng. Đánh răng đều đặn 2 lần mỗi ngày, mỗi lần trong khoảng 2 phút. Dùng chỉ nha khoa hoặc máy tăm nước để vệ sinh kẽ răng. Sử dụng nước súc miệng chuyên dụng hoặc nước muối sinh lý để súc miệng sau khi đánh răng.
- Đến gặp nha sĩ để thăm khám, cao vôi răng định kỳ khoảng 6 tháng 1 lần. Từ đó đảm bảo sức khỏe răng miệng được duy trì và kịp thời phát hiện bệnh lý nếu có.
